Evaluatie KIA Sleuteltechnologieën 2020-2023

KIA Sleuteltechnologieën 2020-2023 activiteiten

Ten tijde van het opstellen van de KIA Sleuteltechnologieën 2020-2023 hadden we geen strategisch kader. In plaats daarvan bouwden we de KIA Sleuteltechnologieën bottom-up op: meerjarenprogramma’s en kennis- en innovatievragen haalden we op uit het veld. Die vormden de basis voor de activiteiten uit die jaren. We wilden relevante sleuteltechnologie-onderwerpen in samenhang door betrokkenen programmeren.

De Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie (AWTI) pleit in het rapport “Krachtiger kiezen voor sleuteltechnologieën” voor een krachtige impuls aan het onderwerp en komt met drie aanbevelingen:

Zorg voor een portfolio aan nationale sleuteltechnologieprogramma’s.
Installeer een taskforce sleuteltechnologieën en een DG-overleg.
Investeer extra, specifieke middelen.

Ons Themateam heeft dit advies ter harte genomen. Het heeft een ambitie geformuleerd om te opereren als een stimuleringsorgaan en toe te groeien tot een (informeel) adviesorgaan. Daarmee wil het invulling geven aan de tweede aanbeveling van de AWTI. Het NGF is een gedeeltelijke invulling van de derde aanbeveling. In de komende KIC-periode zal het Themateam ook de eerste aanbeveling adresseren door concreet focus aan te brengen op een aantal programma’s voor sleuteltechnologieën.

Breedgedragen Programma’s (BGP’s)

Mede geïnspireerd op de meerjarenprogramma’s heeft het Themateam de afgelopen KIC-periode vijf BGP-voorstellen omarmd: High Tech Equipment, MedTechNL, CS4NL, Exceed en Blockchain. De initiatiefnemers werken deze voorstellen uit tot programma’s. Daarna kan de uitvoering starten door de vele aangesloten partijen.

Het eerste doel van het BGP High Tech Equipment (NXTGEN Hightech) was om met een NGF-voorstel een nieuwe generatie hightech machines en apparatuur te ontwikkelen voor de toekomstige generatie Nederlanders. Hiervoor moest een coherent, wendbaar en internationaal toonaangevend hightech equipment ecosysteem komen. In 2022 is dit voorstel in de tweede NGF-ronde goedgekeurd. Per 1 mei 2023 is het NXTGEN Hightech-programma van start gegaan. Meer dan 330 partners werken hierin samen. Inclusief de NGF-bijdrage van € 450 miljoen wordt in totaal ongeveer € 1 miljard geïnvesteerd.

Het BGP MedTechNL leidde tot een NGF-voorstel met een consortium van meer dan tweehonderd partners. Het is een ambitieus, nationaal plan voor medische technologie (met een totale investering van ruim € 1,5 miljard, inclusief een NGF-bijdrage van ongeveer € 600 miljoen). MedTechNL zet in op medisch technologische innovaties om de kwaliteit, bemensbaarheid en betaalbaarheid van gezondheid en zorg te verbeteren. Het plan gaat uit van vraagsturing, excellentie en de gezamenlijke internationale concurrentiekracht. Het voorstel werd uiteindelijk in de tweede ronde van het NGF niet gehonoreerd. Diverse deelconsortia zijn vervolgens doorgegaan met plannen voor NGF-ronde 3. De initiatiefnemers van het BGP bekijken nu op welke wijze alsnog invulling gegeven kan worden aan de doelstellingen.

In het BGP Exceed staan experimenteeromgevingen centraal. Het idee is dat partijen hier nieuwe oplossingsrichtingen ontwikkelen, uittesten, onderbouwen, verfijnen en rijp maken voor toepassing. Het doel van het programma is om experimenteeromgevingen als methodologieën zo (door) te ontwikkelen, dat ze optimaal aansluiten op de complexe en langdurige transities die centraal staan in de missies. Het programma richt zich op kennisopbouw en -ontsluiting, en coördinatie-activiteiten, in de vorm van onderzoekscalls, mappingactiviteiten, pilots, een learning community en platform, en andere vormen van afstemming in het veld. Dit BGP is in januari 2023 van start gegaan.

Het BGP Cybersecurity voor Nederland (CS4NL) geeft een substantiële impuls aan cybersecurity-kennis en -innovatie in Nederland door samenwerking in subsidieoproepen. Hierbij vragen onderzoeksorganisaties en bedrijven subsidie aan voor de opzet van een samenwerkingsverband. Cybersecurity is een belangrijke randvoorwaarde voor een veilige, in rap temp digitaliserende samenleving. Soms lukt dit met bestaande technologieën, maar soms zijn nieuwe, innovatieve oplossingen nodig. In maart 2023 werd een convenant getekend door alle betrokken spelers. Samen met de KIA Veiligheid wordt een NWO-call over cybersecurity opgezet. Daarnaast is een TKI-toeslagcall geopend rondom het onderwerp Supply Chain Security.

In maart 2023 heeft ons Themateam ingestemd met een nieuw BGP rondom Decentrale technologie. Decentrale digitale systemen zijn een alternatief voor centraal ingerichte digitale diensten. Ze zijn een fundament om schaalbaar samen te werken rond complexe vraagstukken zoals de energietransitie, veiligheid of mobiliteit. In Europa is dit al te zien. Denk aan de opschaling van de European Blockchain Services Infrastructure (EBSI). Decentrale technologie raakt vrijwel alle sectoren van de economie. Er zijn allerlei overkoepelende uitdagingen die we moeten overwinnen voordat grootschalige implementatie mogelijk is. De initiatiefnemers werken dit BGP nu verder uit binnen de KIA Digitalisering.

NWO sleuteltechnologie calls

In de NWO Missiegedreven calls was in de KIC-periode 2020-2023 jaarlijks een bedrag van € 11 miljoen gereserveerd voor de KIA Sleuteltechnologieën. De volgende calls zijn door NWO uitgezet:

Sleuteltechnologieën – in mei 2022 zijn acht projectvoorstellen goedgekeurd (totaalbudget ruim € 16 miljoen, waarvan € 11 miljoen bijdrage van NWO).
Next Generation Hightech-Equipment: cyber-physical systems – in januari 2023 zijn twee projecten toegekend (totaalbudget ruim € 7 miljoen, waarvan ruim € 5 miljoen bijdrage van NWO).
Sleuteltechnologieën voor minimaal-invasieve interventies in de zorg – in april 2023 zijn zes projectvoorstellen goedgekeurd (totaalbudget € 9 miljoen, waarvan € 5,5 miljoen bijdrage van NWO).
Opkomende sleuteltechnologieën – voor dit programma zijn in mei 2023 tien volledige aanvragen ingediend en worden eind 2023 de toekenningen verwacht (€ 8 miljoen NWO-budget).
Cybersecurity – deze call zetten we samen met de KIA Veiligheid op en zal later in 2023 worden opengesteld (totaal € 11,5 miljoen NWO-budget voor zowel sleuteltechnologieën als veiligheid).
Experimenteeromgevingen – deze call zal later in 2023 worden opengesteld (€ 3 miljoen NWO-budget).
Advanced Materials – deze call zal later in 2023 worden opengesteld (€ 5,5 miljoen NWO-budget).

Voor al deze calls is een consortium van publieke en private partners vereist. De eerste projecten zijn slechts minder dan een jaar geleden gestart. Daarom is een inhoudelijke evaluatie nog niet mogelijk.

Een financieringsinstrument in de NWO-hoofdlijn Strategie is het Langetermijnprogramma (LTP). In de afgelopen KIC-periode zijn twee strategisch gedreven consortia geselecteerd. Zij werken hun onderzoeksplannen voor de komende 10 jaar uit met een significante sleuteltechnologiecomponent. Het gaat om ROBUST (Trustworthy AI-based Systems for Sustainable Growth). Dit programma heeft een totale begroting van € 87 miljoen, waarvan een NWO-bijdrage van € 25 miljoen, en is begin 2023 goedgekeurd. Het tweede programma is Plant-XR (A new generation of intelligent breeding tools for extra resilient crops). Dit is medio 2023 goedgekeurd en heeft een totale begroting van € 65 miljoen, waarvan een NWO-bijdrage van € 15 miljoen.

Andere sleuteltechnologieprojecten- en programma's

Nationaal Groeifonds

Met het Nationaal Groeifonds (NGF) investeert het kabinet tussen 2021 en 2025 € 20 miljard in projecten die zorgen voor economische groei voor de lange termijn. Nagenoeg alle door het NGF gefinancierde projecten dragen bij aan sleuteltechnologieën. Ze hebben, vanwege hun omvang, een grote impact op de sleuteltechnologieontwikkeling in Nederland. In de eerste twee rondes werd naar schatting ruim 3,5 miljard € (voorlopig) toegekend aan projecten waarin sleuteltechnologieën van belang zijn. Bijna 60% daarvan werd toegekend aan de (door)ontwikkeling van de sleuteltechnologieclusters Photonics and Light Technologies, Engineering and Fabrication Technologies en Life Science Technologies.

De NGF-investeringen vullen deels de behoefte aan publieke investeringen in sleuteltechnologieën in, want ze zijn substantieel en meerjarig en met de gefinancierde PPS-innovatieprogramma’s kunnen we nieuwe kennis opbouwen. Tegelijkertijd is het NGF tijdelijk. Het roept de vraag op wat er nodig is voor een structureel sleuteltechnologiebeleid voor de lange termijn.

PPS-toeslagregeling

In de PPS-toeslagregeling, vanaf 2024 PPS-innovatieregeling, maakt de overheid geld vrij voor nieuwe R&D-activiteiten in publiek-private samenwerkingen (PPS). In hoeverre speelt sleuteltechnologie in de gefinancierde projecten een rol? Voor 2020 t/m 2022 hebben we een analyse gemaakt op basis van de registratie van RVO (Cijfers van 23 oktober 2023). Hiervoor werd geselecteerd op basis van de koppeling van PPS-toeslagprojecten met tenminste één sleuteltechnologie.

Van de 1134 PPS-toeslagprojecten kenden 598 projecten (53%) een sleuteltechnologie-component. Bij 326 van deze 598 projecten (55%) waren tevens één of meerdere mkb-bedrijven betrokken. Bij 186 van de 598 projecten werd de KIA Sleuteltechnologieën als primaire KIA opgegeven. De overige projecten vielen onder een andere KIA of waren niet aan een KIA gekoppeld (zie figuur 'PPS-toeslag voor projecten met sleuteltechnologie, per primaire KIA 'hieronder).

De omvang van de PPS-toeslag voor projecten met een sleuteltechnologiecomponent was € 330 miljoen op een totale PPS-toeslag van € 524 miljoen (63%).

MIT-regeling

De Mkb-innovatiestimulering Regio en Topsectoren (MIT) bevordert innovatie bij het midden- en kleinbedrijf. Op dezelfde wijze als voor de PPS-toeslagregeling hebben we een analyse gemaakt van de rol van sleuteltechnologieën binnen MIT-projecten.

Van de 3.514 MIT-projecten kenden 1.224 projecten (35%) een sleuteltechnologiecomponent. Als primaire KIA werd voor 273 daarvan de KIA Sleuteltechnologieën opgegeven, de overige projecten vielen onder een andere of geen enkele KIA (zie figuur 'MIT-subsidiebedrag voor projecten met sleuteltechnologie, per primaire KIA').

De omvang van de MIT-bijdrage voor projecten met een sleuteltechnologiecomponent was € 47,3 miljoen op een totale MIT-bijdrage van € 110 miljoen (43%).

Positionering van het Themateam

De coördinator van de KIA Sleuteltechnologieën heeft in opdracht van het Themateam een interne evaluatie uitgevoerd. Hoe functioneerden we in de KIC-periode 2020-2023 en wat zijn onze ambities? Het Themateam heeft een notitie aangenomen met een samenvatting van de evaluatie met als belangrijkste conclusies:

De KIA Sleuteltechnologieën is een goed platform om partijen te verbinden, informatie te delen en tot gezamenlijke initiatieven te komen.
Samen programmeren is in principe mogelijk, vooral om nieuwe programma’s te vormen en extra financiering aan te boren. Lastiger is het om keuzes te maken in het gezamenlijk belang en eigen middelen in gezamenlijke programma’s in te brengen.
Met de huidige BGP-aanpak werken we bottom-up aan draagvlak. Maar dit leidt niet vanzelfsprekend tot concrete vervolgstappen. Besluitvorming in het Themateam heeft niet altijd tot gevolg dat betrokken KIC-partners tot concrete vervolgstappen komen.
Het Themateam wil zijn waarde vergroten door een sleuteltechnologiestrategie te ontwikkelen. Een top-downinzet op strategische sleuteltechnologie-onderwerpen maakt het makkelijker om stakeholders te activeren, omdat ambities en steun dan duidelijk zijn.
Het Themateam kan een nadrukkelijkere rol spelen bij het NGF, bijvoorbeeld aanjagend of adviserend.
Ons speelveld is continu in ontwikkeling. Het is een uitdaging om tot een overzichtelijk speelveld te komen in deze dynamiek. Er zijn nu veel stakeholders en onafhankelijke processen binnen het missiegedreven innovatiebeleid en in andere relevante overlegstructuren, zonder duidelijke rolverdeling.

We zien dat de ambitie van de betrokken KIC-partners groot is. We waarderen de resultaten die we bereiken en vooral ook dat KIC-partners elkaar aansporen om onze ambitie te realiseren en het tempo van executie te verhogen. Daarvoor is een vergroting van de beschikbare executiekracht van de KIA-coördinator en KIC-partners wenselijk. Met de totstandkoming van de Nationale Technologiestrategie, de update van de KIA Sleuteltechnologieën en het vernieuwde KIC zullen we met alle betrokken partijen onze ambities moeten waarmaken.